Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)’nin Elektrik Arz Güvenliği ve Türkiye Enterkonnekte Sistemine Bağlantısı

KKTC’nin elektrik arz güvenliği Türkiye’ye mi bağlı?

KKTC’nin enerji stratejisi neleri kapsıyor? Enerjide dışa bağımlılığı azaltması için KKTC’nin önünde bulunan seçenekler neler? Yenilenebilir enerji kaynakları KKTC’ye faydalı olabilir mi?

Harun Şahin ve Mücahit Sav

Giriş

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) enerji stratejisi, arz güvenliği sağlamak ve bölgesel enerji işbirliklerini güçlendirmek adına önemli hedefler taşımaktadır. Bu stratejiler arasında dışa bağımlılığı azaltmak için yerel enerji üretimini artırmak ve yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmak gibi adımlar yer almaktadır. Kesintisiz bir enerji sağlamak, elektrik santrallerini ve bütün şebekeleri birbirine bağlamak için Türkiye Elektrik İletim Sistemine de ayrıca ihtiyacı bulunmaktadır. Söz konusu bu bağlantı, KKTC'nin enerji arz güvenliğini güçlendirme, elektrik ticareti ve şebeke stabilitesi açısından kritik bir rol oynamaktadır.

Güney Kıbrıs ve Kuzey Kıbrıs elektrik sistemleri birbirlerine bağlı olup, ihtiyaç duyulması halinde elektrik alış-verişi yapılabilmektedir. Bunun yanında Kuzey Kıbrıs ile Türkiye arasında denizaltı kabloları aracılığıyla elektrik sağlanması için çalışmalar yapılmaktadır. Ülke, elektrik enerjisini büyük ölçüde Türkiye'den temin etmektedir. Ancak, bu durum KKTC'nin dışa bağımlılığını artırmakta ve arz güvenliği konusunda kırılganlık oluşturmaktadır. KKTC, kendi enerji kaynaklarını çeşitlendirmeye çalışırken, özellikle yenilenebilir enerji “rüzgar, güneş vb.” ve enerji verimliliği alanlarında adımlar atmaktadır. 

Elektrik Arz Güvenliği 

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yıllık ortalama nüfus artışı yaklaşık % 3 civarında gerçekleşmesi beklenmekte olup, 2023 yılsonu itibarıyla KKTC nüfusu 400.000’in üzerinde olmuştur. Elektrik enerjisi tüketimlerinin de hemen hemen aynı oranda artış göstermesi beklenmektedir. KKTC’de gerek mevsimsel değişiklikler gerekse turizm sektörüyle doğru orantılı olarak yaz dönemlerinde puant tüketimlerde yükselişler yaşanmaktadır. 2024 Temmuz ayında KKTC’deki anlık puant yük 424 MW olarak gerçekleşmiştir. An itibariyle emre amade kapasite yaklaşık 450 MW civarındadır. TEİAŞ tarafından yapılan projeksiyonda 2024 yılı için yıllık 1.9 milyar kWh, 2030 yılına gelindiğinde ise yıllık 2.5 milyar kWh elektrik enerjisi tüketimi gerçekleşeceği öngörülmektedir. 

Ülkenin elektrifikasyon çalışmaları olarak; Kıbrıs-TEK portföyünde 257,26 MW, AKSA uhdesinde 188 MW, özel sektör eliyle işletilen güneş enerji santrallerinde 120 MW, EÜAŞ Mobil Santrallerinde ise 125MW  olmak üzere Ada’da toplamda 690,26 MW elektrik kurulu gücüne erişilmiştir. 

KKTC'nin enerji arz güvenliğini sağlamak için Türkiye ile olan enerji bağlantısı oldukça önemlidir. Bu bağlamda, TEİAŞ ile olan enterkonnekte bağlantı “Türkiye ile KKTC arasındaki elektrik şebekesi bağlantısı” büyük bir rol oynamaktadır. Bu bağlantı, KKTC'ye Türkiye’den enerji ithalatı yapma imkanı sunarken, aynı zamanda KKTC'nin yerel üretim kapasitesinin yetersiz olduğu dönemlerde Türkiye'nin enerjisini kullanabilmesine olanak tanımaktadır. 

Enterkonnekte Bağlantısının Etkileri 

KKTC'nin Türkiye Enterkonnekte Sistemi'ne bağlanması, Türkiye ve KKTC arasında elektrik enerjisi alışverişinin sağlanmasını amaçlayan önemli bir projedir. Bu bağlamda, Türkiye ile KKTC arasındaki enerji bağlantısının kurulması, her iki taraf için de çeşitli faydalar sağlayacaktır. 

Enterkonnekte bağlantı; KKTC'nin arzu ettiği enerji hedeflerine ulaşmasını kolaylaştırır ve bölgesel enerji entegrasyonuna katkı sağlar. Bu bağlantı, enerji arzı, şebeke stabilitesi, fiyatlar ve yenilenebilir enerji kaynaklarının entegrasyonu açısından önemli bir fırsat sunmaktadır. Ancak, KKTC'nin uluslararası tanınmışlık sorunları ve bölgesel politikalar da, bu bağlantının tam potansiyelinin gerçekleşmemesinde dikkate alınması gereken faktörlerdir. 

Türkiye ile olan elektrik bağlantısı, KKTC'deki enerji fiyatlarının daha stabil hale gelmesini sağlayacaktır. Bu durum, hem sanayi hem de haneler için daha öngörülebilir maliyetler oluşturmaktadır. Türkiye'nin büyük ve daha gelişmiş enerji piyasasında KKTC'nin yer alması, fiyatların daha rekabetçi hale gelmesini sağlayacaktır. Enterkonnekte Bağlantısının olası etkileri başlıklar halinde şunlardır:     

Arz Güvenliği Sağlanması: Enterkonnekte bağlantı, KKTC için elektrik arz güvenliğini sağlamada kritik bir rol oynamaktadır. Türkiye, KKTC'ye elektrik iletimini sağlayarak, yerel elektrik üretiminin yeterli olmadığı durumlarda arza katkıda bulunmaktadır. 

Şebeke Kararlılığı ve Elektrik Ticareti: Şebeke kararlılığı, sürekli ve güvenli enerji sağlamak için önemlidir. Enterkonnekte bağlantı, KKTC’nin elektrik şebekesinin stabilitesini artırabilir. Ayrıca, Türkiye ve KKTC arasında elektrik ticareti imkanı doğar. Bu da, arz konusunda daha esnek bir yapı oluşturmaktadır. 

Fiyat Avantajları: Türkiye'nin enerji piyasalarındaki fiyat dalgalanmaları, KKTC'yi doğrudan etkilemektedir. Ancak, enterkonnekte bağlantı sayesinde KKTC, Türkiye'nin enerji piyasasındaki fiyatlara bağlı olarak daha rekabetçi enerji fiyatları elde edebilir. Bu, KKTC'nin ekonomik sürdürülebilirliği için faydalı olabilir. 

Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Entegrasyonu: Türkiye’nin yenilenebilir enerji kaynakları “özellikle rüzgar ve güneş enerjisi” KKTC'ye entegre edilebilir. Aynı şekilde geniş yenilenebilir enerji kaynağı potansiyeli olan Kıbrıs’ın da Türkiye’ye entegresi söz konusu olacaktır. Bu enterkonnekte bağlantı, enerji üretimini çeşitlendirmeye ve çevre dostu yenilenebilir kaynakların kullanımını teşvik etmeye olanak tanımaktadır. 

Siyasi ve Diplomasi Engeller: KKTC’nin uluslararası tanınmışlığı sınırlıdır ve bu durum enerji işbirliklerini etkilemektedir. Türkiye ile olan enerji bağlantısı, KKTC'yi Avrupa ve diğer bölgesel enerji piyasalarından izole edebilir. Ancak, bu durum KKTC için belirli avantajlar da oluşturabilir çünkü Türkiye'nin desteklediği enerji projeleri, uluslararası diplomatik engelleri aşmada önemli bir rol oynamaktadır. 

Sonuç 

KKTC’ye yeni yapılacak denizaltı iletim sistemi sayesinde hem Kıbrıs’ın elektrik arz sorunu giderilecek hem de adadaki yüksek yenilenebilir enerji kaynağı potansiyeli sayesinde üretilecek elektriğin fazlasının Türkiye’ye satılma imkânı doğacaktır. İletim bağlantısı tamamlandığında, AB tarafından kabul edilmesi durumunda Avrupa ülkeleri ile de enterkonnekte sisteme dahil olunabilecektir. 

Ayrıca, enerji altyapısının iyileştirilmesi, KKTC’ye yabancı yatırımcıların ilgisini artıracaktır. Özellikle enerji yoğun sektörlerde faaliyet gösteren firmalar, daha güvenilir ve ucuz enerji temini sayesinde KKTC’yi cazip bir pazar olarak görme imkanı sağlayacaktır. Diğer taraftan KKTC ile Türkiye arasındaki deniz altı iletim kablosu, enerji bağımsızlığını ve güvenliğini artırmanın yanı sıra, bu bölgede enerji üretim ve tüketim dengesini daha verimli hale getirecektir. İlerleyen dönemde ise KKTC için enerji alanında önemli bir kilometre taşı olacağı değerlendirilmektedir.

https://www.tercuman.com/yorum/kktcnin-elektrik-arz-guvenligi-turkiyeye-mi-bagli-545/

Not: Bu yazı 27.01.2025 tarihli Tercüman gazetesinde yayımlanmıştır.